The Rituals of Dinner


Margaret Visser


[Ιούλιος 2008]


Πως φτάσαμε να καθόμαστε για φαγητό γύρω από ένα τραπέζι με πιάτα και μαχαιροπίρουνα; Διαβάζοντας το βιβλίο της Margaret Visser το μοναδικό που παραμένει ακλόνητο είναι η ανάγκη του ανθρώπου να τραφεί. Όλες οι υπόλοιπες έννοιες –τραπέζι, πιρούνι, κάθομαι, πιάτο- ανατρέπονται, ξαφνιάζοντας και τον πιο συνειδητό ή ενημερωμένο χρήστη της κουζίνας. «Οι τελετουργίες του Δείπνου» δεν είναι μια στριφνή πραγματεία για τους καλούς τρόπους στο τραπέζι, αλλά μια ζωντανή διήγηση για το πώς μετεξελίχθηκε η ανάγκη του ανθρώπου σε πολιτισμό, μέσα από τα φίλτρα εκατοντάδων λαών, όχι και τόσο πολλά χρόνια πριν, μια καταγραφή των ηθών και των εθίμων που καθόρισαν τη σύγχρονη αντίληψη της διαδικασίας του φαγητού.

Πως ξεπεράστηκε ο κανιβαλισμός; Τι διαφορά έχουν τα κινέζικα chopsticks από τα ιαπωνικά;  Γιατί το πιρούνι έχει τρείς αιχμές; Τι συμβολίζει η γαμήλια τούρτα; Η συγγραφέας καταπιάνεται με ένα σωρό θέματα της κουλτούρας του τραπεζιού που δεν θα φανταζόταν κανείς ότι θα είχαν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον, προτού πιάσει στα χέρια του αυτό το βιβλίο. Με αξιοσημείωτες σε πλήθος και σε εύρος ιστορικές και ανθρωπολογικές αναφορές, το εγχείρημα της Visser προκαλεί το θαυμασμό. Περιγράφει με την ουδέτερη ματιά του ιστορικού, αναλύει με την ενδελέχεια του ερευνητή, χωρίς ούτε στιγμή να γίνεται βαρετή, αντίθετα, συχνά ο αναγνώστης θα αισθανθεί το θρίαμβο εκείνου που μόλις του αποκαλύφθηκε ένα μεγάλο μυστήριο. Κυρίως, όλη αυτή η κρυφή σημειολογία γύρω από πράγματα αυτονόητα και καθημερινά, αναγοητεύουν αυτό που με κάποια αδιαφορία αποκαλούμε σύγχρονο τρόπο ζωής.
 
 
Απόσπασμα
«τρώγοντας με τα χέρια»
Το αριστερό χέρι απαγορεύεται να αγγίζει το φαγητό στο γεύμα. Το Li Chi μας λέει ότι οι αρχαίοι Κινέζοι εκπαίδευαν τα παιδιά τους από πολύ νεαρή ηλικία να μη χρησιμοποιούν ποτέ το αριστερό τους χέρι στο φαγητό. Οι Αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι, στηρίζονταν στον αριστερό αγκώνα όταν ξάπλωναν στα ανάκλιντρα για φαγητό, θέτοντας, έτσι, αποτελεσματικά το αριστερό χέρι εκτός χρήσης. Ήταν υποχρεωτικό να στηριχτείς στον αριστερό αγκώνα, ακόμα και αν ήσουν αριστερόχειρας. Αν δεν το έκανες, κατέστρεφες τη σύνθεση της συγκέντρωσης, όντας στραμμένος προς τη λάθος κατεύθυνση. (…) Από την άλλη πλευρά, οι Άραβες συνήθιζαν να κρατούν στο αριστερό χέρι το ψωμί, διότι ήταν μέρος του γεύματος που όμως δε βρισκόταν σε κοινό πιάτο. Ακόμα και οι αυστηροί σύγχρονοι κανόνες του τραπεζιού που ακολουθεί η Μέση Ανατολή επιτρέπουν τη χρήση του αριστερού χεριού για εργασίες όπως το καθάρισμα των φρούτων. Το βασικό είναι ποτέ να μην πάρεις φαγητό με το αριστερό από κοινή πιατέλα και να αποφύγεις να το φέρεις κοντά στο στόμα. Γενικά, το αριστερό χέρι αποδοκιμάζεται στο τραπέζι, επειδή είναι το ανίερο χέρι, για το οποίο επιφυλάσσονται οι βέβηλες και μιαρές πράξεις, από τις οποίες απέχει το δεξί.