The Curiosities of Food
[Ιανoυάριος 2009]
Σε μια γειτονιά κοντά στον Τάμεση και πίσω από το σταθμό της Βικτώρια που ονομάζεται το Πίμλικο, το 1859, ο Peter Lund Simmonds έγραψε ένα βιβλίο, για τo οποίο του οφείλουμε μια αναγνώριση, την οποία δεν έχει λάβει μέχρι σήμερα, μιας και αποτελεί την πρώτη συστηματική καταγραφή των τροφίμων και των τόπων, όπου καταναλώνονταν από τους ανθρώπους στο πέρασμα της ιστορίας. Υπήρξαν κι άλλες, από την αρχαιότητα ακόμα, μελέτες για τα τρόφιμα του κάθε φορά γνωστού κόσμου, ιδιαίτερα των κλασσικών και των μεσαιωνικών χρόνων, άλλες από καθαρά διατροφική και άλλες από ιατρική σκοπιά, αλλά η συγκεκριμένη δουλειά είναι μοναδική.
Το μικρό αυτό βιβλιαράκι με την ήρεμη σχολαστικότητά του και το ζωντανό τρόπο γραφής του διατηρεί την αύρα του μέσα στο πέρασμα των περισσότερων από 150 χρόνων που το χωρίζουν από την αρχική του συγγραφή. Εμείς το ανακαλύπτουμε παρένθετα, μια και ο Alan Davidson που το προλογίζει, το χρησιμοποίησε στο παγκοσμίου φήμης βιβλίο του Oxford Companion of Food και έτσι το έβγαλε από την αφάνεια. Η ανάγνωση του μόνο ευχαρίστηση μπορεί να προκαλέσει στον ενθουσιώδη γαστρονόμο, γιατί στις περίπου 370 μικρές σε μέγεθος και πυκνογραμμένες σελίδες του βρίσκεις πραγματικά απίστευτα πράγματα να διαβάσεις. Το βιβλίο συγκεντρώνει έναν πάρα πολύ μεγάλο αριθμό από τρόφιμα, στα οποία αναφέρεται με μια μάλλον αδιάφορη κατηγοριοποίηση, γιατί η πληθώρα του υλικού την ξεπερνάει και παρέχει πληροφορίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τόσο αναφορές στην προέλευση κάθε τροφίμου, τον τόπο και τον τρόπο κατανάλωσής του (τις οποίες θα χαρακτήριζε κανείς καθαρά καταγραφικές), όσο και ιστορικά στοιχειά που δείχνουν την αντίληψη των ατόμων που τα κατανάλωναν και την κοινωνική δομή, τη στιγμή που το βιβλίο γράφονταν.
Αυτό είναι και το μεγάλο πλεονέκτημα του, δηλαδή ότι με έναν απλό τρόπο και με την τυπική βρετανική αντιμετώπιση των πραγμάτων φέρνει τον αναγνώστη μπροστά στη φιλοσοφία και στη γαστρονομική αντίληψη του προηγούμενου αιώνα, εκθέτοντας όχι μονό ιστορικά στοιχεία που είναι δυσεύρετα, αλλά και αντιλήψεις γύρω από τη διατροφή, το τι αποτελεί ταμπού και τι όχι και την κατάσταση που επικρατούσε, η οποία κάθε άλλο παρά προβλέψιμη είναι. Σαν παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η αναφορά στην ιπποφαγία. Σε συνέχεια των σχολιασμών που προηγούνται για το πόσο απαράδεκτη θεωρείται η κατανάλωση κρέατος αλόγου σε πολλά μέρη του κόσμου, παρατίθενται οι αντίθετες απόψεις που κυρίως εκπροσωπούν οι Γάλλοι και χωρίς να το καταλάβεις, βυθίζεσαι ξαφνικά σε μια εποχή που η ιπποφαγία αποτελούσε μεγάλο κοινωνικό θέμα.
Όπως λέει ο συγγραφέας, αρχίζει να δημιουργείται στο Παρίσι μια κοινωνία οικονομολόγων νατουραλιστών και γαστρίμαργων, οι οποίοι έχουν ως σκοπό την εισαγωγή του αλογίσιου κρέατος στην κατηγορία των κρεάτων κρεοπωλείου. Ίσως πρέπει να ειπωθεί πως το εν λόγω θέμα δεν είναι εντελώς καινούριο. Δέκα χρονιά πριν, η ιπποφαγία έκανε πάταγο στη Γερμανία και, αν θυμάμαι καλά, δημιουργήθηκε μια ομάδα καταναλωτών αλόγου και δοκίμασε να κάνει ένα δημόσιο φεστιβάλ, στο οποίο όλο το κρέας που θα προσφέρονταν θα ήταν από αυτό το τετράποδο, αλλά διακόπηκε βίαια από το κοινό, το οποίο νιώθοντας τις προκαταλήψεις του να πληγώνονται, έσπασε τα τραπέζια σε κομμάτια. Στο Παρίσι, όπου όλες οι εκκεντρικότητες μπορούν να βρεθούν και πολύ συχνά ενθαρρύνονται, δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθείς σχετικά και έτσι, η ιπποφαγία εξαπλώνεται. Η τελευταία έκδοση της Revue des cours publiques θα σας το αποδείξει με μια περίληψη, την οποία ο κύριος Geoffrey Decent Hiller έκανε αντικείμενο μιας από τις πιο πρόσφατες διαλέξεις για την ιπποφαγία και καταχειροκροτήθηκε.
Το μικρό αυτό βιβλίο σε συνεπαίρνει, μέσα από τροφές που, άλλοτε θα σε αηδιάσουν, άλλοτε θα σε παραξενέψουν και θα σε ταξιδέψουν σε ένα διαφορετικό κόσμο γαστρονομικών συνηθειών, σε όλα τα μέρη του πλανήτη. "Αν τα ζώα μπορούσαν να μιλήσουν, όπως ο Αίσωπος και άλλοι μυθοπλάστες τα έχουν κάνει να φαίνονται, θα δήλωναν ότι ο άνθρωπος είναι το πιο παμφάγο ζώο που υπάρχει. Δεν υπάρχει κανένας ζωντανός οργανισμός, που να πετάει στον αέρα, να κολυμπάει στη θάλασσα ή να κινείται στη στεριά, που να μην χρησιμοποιήθηκε για να ικανοποιήσει την όρεξη του. Τα υπόλοιπα πλάσματα σε γενικές γραμμές περιορίζονται σε ένα είδος τροφής. Είναι ίσως φυτοφάγα ή σαρκοφάγα, αλλά ο άνθρωπος είναι το μόνο πραγματικά παμφάγο". Αυτήν την παμφάγα φύση του αξίζει να την ανακαλύψει κανείς και αυτό το βιβλίο αποτελεί ένα εξαιρετικό όχημα για αυτό το σκοπό.